De 2e biënnale vond plaats van 10 juli t/m 15 augustus 2021 en duurde vijf weken en zes weekenden. Bekende kunstenaars en jong talent uit binnen- en buitenland waren uitgenodigd hun werk te presenteren of nieuw werk voor deze Biënnale te maken. De expositie vond plaats in delen van de kloostergebouwen, de kloostertuinen, de kloosterkerken en in andere monumentale gebouwen van de Heilige Driehoek. De helft van de getoonde werken was bestaand werk, de andere helft was nieuw werk dat speciaal voor deze Biënnale – en de plek – gemaakt is.

De curatoren

Hendrik Driessen en Rebecca Nelemans: ‘De expositie speelde zich af in een spirituele, betekenisvolle omgeving: monumentale kloosters waar het kloosterleven nog dagelijks wordt geleefd, met verstilde binnenruimtes en een weids en gedifferentieerd landschap eromheen. Dat was vóór alles ons vertrekpunt: We konden niet anders dan werken vanuit respect voor de sfeer in de kloosters en de omgeving. We zochten daarom niet het conflict, maar juist de verbinding die nieuwe relaties en inzichten helpt ontstaan. Ook daarmee gaven we vorm aan het thema Hoop.

In totaal hebben meer dan 20 kunstenaars positief gereageerd op onze uitnodiging. Van enkelen was de bijdrage een bruikleen van een bestaand werk, waaraan wij direct moesten denken vanwege de gegeven ruimte. Maar de meesten maakten een nieuw werk voor een specifieke plek in het gebied.

Route

Dit is de route die de bezoeker volgde. Vanaf de parking in het weiland aan de Monnikendreef, via de landerijen en de Kloosterhoeve van de Paulusabdij. Dan over de lommerrijke Kloosterdreef naar St. Catharinadal, met presentaties in het gastenverblijf, de kapel en een verborgen binnenplaatsje. Om af te sluiten met locaties aan de rand van de wijngaarden die dit klooster omringen’.

Sint-Paulusabdij

Leendert Van Accoleyen

Het buitengebied van de Sint-Paulusabdij is van oudsher een boerengebied. Voor de jonge Vlaamse kunstenaar Leendert Van Accoleyen (BE) zijn bomen een geliefd materiaal. Een omgevallen exemplaar lijkt zich weer te willen oprichten in zijn hemelbestormende sculptuur Transport naar Mars waarmee de bezoeker bij de start van zijn bezoek wordt begroet. 

Joost Conijn

Joost Conijn (NL) draagt in zijn werk steeds creatieve low tech oplossingen aan voor problemen in het alledaagse en minder alledaagse leven. Tussen de bomen bij de Paulusabdij zweeft zijn zelfgebouwde oranje Vliegtuig uit 2000. In de fruitbewaarplaats van het klooster tonen we zijn film Siddieqa, Firdaus, Abdallah, Soelayman, Moestafa, Hawwa en Dzoel-kifl uit 2004. Ruim een jaar lang volgde de kunstenaar zijn buurkinderen op een gekraakt haventerrein in Amsterdam-West, waar ze opgroeien in totale vrijheid. De film is een lofzang op de ‘homo ludens’ (spelende mens) en het verzet tegen de inkapseling van het individu door de maatschappij. Tegelijkertijd werpt het vragen op over de houdbaarheid van deze alternatieve idealen.

Four Flags

Tegen de coniferenhaag rechts van de weg toonden we een selectie van tien vlaggen uit het project Fourflags dat in de eerste golf van de Coronapandemie ontstond. Midden in de lockdown bedachten Nick Terra en Julia Mullié wat er wél kon. Ze gaven kunstenaars de opdracht een vlag te ontwerpen voor de vier lege vlaggenmasten aan hun gevel. Het werd een hele serie en kreeg internationaal navolging. Daarmee groeide het project uit tot een symbool van veerkracht en hoop.

Maarten Baas

Voor het speelveldje ertegenover hebben we Maarten Baas (NL) gevraagd om een oplossing te bedenken voor de versleten goals die er nu staan. Zijn voorstel is even simpel als poëtisch: het dode hout van de oude doelpalen vervangen door een levende variant. De staanders aan weerskanten van het doel worden nu gevormd door jonge bomen die nog een heel leven voor zich hebben. De titel Growing goals is een aanduiding van zowel gedreven ambitie als van het groeiende inzicht dat past bij de menselijke ontwikkeling.

Maria Roosen

Maria Roosen (NL) gaf de afrastering van het naastgelegen weiland op andere wijze vorm met Wei.

Meschac Gaba

Iets verderop, in de monumentale schuur van de kloosterhoeve, presenteerden we, hoog tussen de dakspanten, Globalloon van Meschac Gaba (BJ/NL). Samengesteld uit onderdelen van honderden nationale vlaggen, geeft deze alternatieve versie van de wereldbol een indrukwekkend beeld van de hoop op en noodzaak van saamhorigheid. Dat de wereld in essentie grenzeloos is, werd tijdens de Corona-pandemie, weer eens indringend aan ons allen duidelijk gemaakt.

Martin en Inge Riebeek

Tegenover de speeltuin staat een gebouwtje met een trapgevel, waarin intieme videoportretten te zien waren, die Martin en Inge Riebeek (NL) maken onder de noemer: The Essential. Voor deze tentoonstelling maakten de kunstenaars ook enkele nieuwe portretten waarin een band wordt gelegd met Oosterhout en de kloosters en persoonlijke ervaringen met de coronapandemie. Op een andere plek in het gebied van de Heilige Driehoek staat hun video-installatie Love wins.

Kloosterdreef

Tom Claassen

Als we het terrein van het eerste klooster verlaten en oversteken naar de Kloosterdreef, lopen we langs een driehoekig graslandje dat grenst aan een vrijplaats waar buurtbewoners wat dieren houden in kleine hokken en rennen. Dit was de locatie voor het werk van Tom Claassen (NL) die als beeldhouwer met allerlei materialen uit de voeten kan. Hij liet zich door de katholieke omgeving van de Heilige Driehoek inspireren tot voor hem nieuwe vormen. Bij het thema hoop denkt hij aan de vrije blijheid op een zomerse dag, liggend in het gras, kijkend naar tere bloemblaadjes die door de zon worden beroerd.

Job Koelewijn

Voor de prachtige bomenlaan die de kloosters met elkaar verbindt was Job Koelewijn (NL) gevraagd een geluidsinstallatie te ontwikkelen die de bezoekers aansprak en meevoerde van abdij naar abdij, zodat ook de wandeling zelf deel werd van de ervaring die wij hen wilden bieden.

Sint-Catharinadal

Maria Baisse

Ietwat verborgen gesitueerd naast het poortgebouw van dit klooster, ligt een door rododendrons en oude bomen omzoomd plantsoen, waar Maria Blaisse (NL) een groot transparant bamboepaviljoen bouwde. Het werk is gebaseerd op de oloïde, een geometrische vorm die veel wordt toegepast in de waterzuivering. Het transparante paviljoen oogde kwetsbaar maar was stevig en ruimtebepalend.

Anish Kapoor

In de kapel van het klooster stonden twee albasten sculpturen van Anish Kapoor (IN/GB). In deze werken uit 2018, die zo diep zijn uitgekapt dat ze deels transparant zijn, heeft de kunstenaar de magie van -en de hoop op- nieuw leven vormgegeven. Het licht dat door de hoge ramen van de kapel binnenvalt versterkte de zinnelijke ervaring van deze beelden.

Marc Mulders

Marc Mulders (NL) toonde hier een serie schilderijen met collages, geïnspireerd op zowel de christelijke als islamitische boekverluchtiging, een ambacht dat ook door de zusters in Catharinadal eeuwenlang beoefend werd.

Maria Roosen

Na de kapel stonden op het plein direct voor de abdij twee nieuwe, meer dan menshoge sculpturen van Maria Roosen (NL). Zij liet zich inspireren door de historische figuur van Maria Magdalena. In deze beelden speelt zij met de groeivormen van het gebruikte materiaal (hout) en verwijzingen naar het lange, golvende haar van deze heilige.

Via een kleine deur is er een toegang tot een verscholen binnenplaats. Aan het plafond van de ruimte die daarbij gepasseerd werd hingen enkele kleurige ballonsculpturen van Jeppe Hein (DK).

Jelle Korevaar

Op de binnenplaats zelf bevindt zich een oude put waarvoor Jelle Korevaar (NL) een speels kinetisch werk ontwikkelde, waarin kiemkracht en groei een belangrijke rol spelen.

Guido Geelen

In de vleugel aan de andere kant van het voorplein bevinden zich enkele ruimtes waar de zusters gasten kunnen ontvangen. In de kleine ontvangstkamer is een installatie met oude uurwerken te zien waarvoor Guido Geelen (NL)  zich liet inspireren door de Comtoise klok die al in deze ruimte aanwezig was.

Job Koelewijn

De ernaast gelegen grote eetzaal leende zich voor een installatie van Job Koelewijn (NL) waarin de teksten van beroemde dichters beeldend vorm kregen.

Bill Viola

Catherine’s room van Bill Viola (VS), waarin we getuige zijn van de bijna rituele dagindeling van een wat oudere vrouw, is een geliefd werk uit de collectie van Museum De Pont dat een plaats kreeg in de kleine eetkamer. 

Peter Buggenhout

De bezoeker wandelde verder langs de moestuin van het klooster en door een deel van de uitgestrekte wijngaarden die St. Catharinadal omgeven. Buiten de muren van het klooster gelegen gebied was een grote sculptuur te zien van Peter Buggenhout (B) die de dialoog aanging met zijn directe omgeving.

Leendert van Accolyen

Op het aan de Leijsenstraat gelegen weiland werden twee grote installaties ondergebracht. Leendert van Accolyen (BE) had daar een kunstwerk staan, dat een troostrijke metafoor was voor de vluchtelingenproblematiek van deze tijd.

Martin en Inge Riebeek

Van Martin en Inge Riebeek (NL), die we eerder tegenkwamen bij de St. Paulus-Abdij, hadden hier een zeecontainer ingezet als behuizing voor hun indringende videoportretten.

Emma van der Put

De wandeling voerde ons uiteindelijk naar enkele boerderijen op de kruising met de Leijsendwarsstraat. Hier werd de tentoonstelling voortgezet op particulier terrein. In een monumentale, rietgedekte Vlaamse schuur was het videowerk Mall of Europe van Emma van der Put (NL) te zien, die ze opnam in de multiculturele Brusselse wijk de Heizel. In dit werk steken nieuwe toekomstplannen schril af tegen het optimisme en de hoopvolle verwachtingen uit de jaren vijftig.

Robin Ramos en Kymani Ceder

In de tegenover liggende oude koeienstal vertoonden we de film De Kroon in een installatie van de jonge kunststudenten Robin Ramos en Kymani Ceder (NL). Wat voor de makers begon als een project over ‘natural black hair’ groeide uit tot een poëtische ode aan Afro-Nederlanders die trots zijn op hun roots.

Sef Peeters

Via de Kloosterdreef keert de bezoeker terug bij de Paulusabdij waar men de kerk binnengaat. Op de sobere voorgevel is het neonwerk UP van Sef Peeters (NL) te zien, dat een bijzondere relatie aangaat met de contemplatieve sfeer van deze plek.

Juliette Minchin

In de kerk zelf maakte de jonge kunstenaar Juliette Minchin (FR) een nieuwe versie van een bestaand werk waarin kaarslicht een verrassende toepassing kreeg: La veillée au candélou.

Robert Zandvliet

Een nieuw schilderij van Robert Zandvliet (NL), Crucifix Torso II, kreeg een plaats in het koor achter het altaar.

Berlinde De Bruyckere

Links van het altaar stond een imposant beeld van Berlinde De Bruyckere (B). Deze Engelen waren een nieuw thema in haar werk, dat te maken had met het isolatieregime waartoe het coronavirus ons had veroordeeld; “Uit dat ijle gevoel van isolatie en eenzaamheid zijn de engelen tevoorschijn gekomen.”

Bill Viola

In de zijbeuk van de kerk waren op een reeks kleine altaren de Martyrs van Bill Viola (VS) te zien, een kleinere versie van het grote videowerk dat hij in opdracht maakte voor de St. Pauls kathedraal in Londen. 

Rabi Koria

Men verliet de kerk via de naastgelegen kloostergang, wandelend langs en rond een groot werk van de jonge schilder Rabi Koria (SY/NL) te zien is, waarin de Syrische cultuur werd verbonden met de onze. Honderden handbeschilderde tegels lagen aaneengesloten over vrijwel de volledige lengte van de gang en suggereerden een rivier die twee kanten op lijkt te stromen. De tijd had hier geen begin en geen einde, alles was vloeiend en oneindig.